HAKİKAT IRMAĞI NE ZAMAN AKMADI?

Martin  Luther( ö.1546), 1517'de Wittenberg'deki  Kilisenin kapısına  astığı 95 maddelik teziyle Reformasyon denilen  büyük bir dini hareket başlatmıştı. Bu hareketi ayrıcalıklı kılan, İncil’in  ruhuna  aykırı  bulunan  Katolik doktrinine karşı  ilk  Hristiyanlığa dönmenin  hedef  alınmasıydı. Böylece "...kişisel bir gönül dindarlığını yerleştirerek Kilisenin aracılığını, dolayısıyla  varlık nedenini  ortadan kaldırmaya çalışmıştır.Reformation'un  getirdiği  Renaissance havasına çok uygun olan bu dinsel  yaşantının  bağımsızlığı ,'akıl  dini 'yada 'doğal din 'denilen görüşte tam olarak gerçekleşecektir. Bu din anlayışının kökü de ,Antik  Çağın  bir felsefesinde ,Stoa çığırındadır.Aklı  bir" doğal ışık" diye anlayan bu felsefeye göre din ,tanrısal istencin  kendini bildirmesi olan vahiy değil ,aklın bir ürünüdür."(Macit Gökberk,1979)

18.asır rasyonalistlerinden Denis Diderot(ö.1784),Giambattista Vico(ö.1744) ve David  Hume(ö.1776) insan zihninin  başlangıçta daha saf ve doğal olduğunu ,insanın Tanrı fikrine ulaşmasınında bu sürece uygun  bir gelişme gösterdiğini ileri sürdüler.(Kürşat Demirci,1997)              19.asırda "Dinin kaynağını "bulmaya yönelik araştırmalar ,büyük ölçüde bu anlayış doğrultusunda şekillenir.Sonuçta kaynağın, Naturalizm (Max Müller ,ö.1900 ), Animizm (Edward B.Taylor,ö.1917), Atalar Kültü (Herbert Spencer,ö.1903),Totemizm(Emile Durkheim,ö.1917) ve Monoteizm(Wilhelm Schmidt,ö.1954) olduğu şeklinde bir dizi okul ortaya çıkar.Bunlardan Monoteist Okul dışındakiler çok tanrılılıktan tek tanrılılığa doğru bir geçiş olduğu sonucuna ulaşırken  Monoteist Okul  bir tek  Allah inancından çok tanrılı inanca geçildiğini savunur.(Tanrı Fikrinin Kaynağı,1912) ."Başlangıç  monotizması" diye bilinen  bu teoriye göre , inanç ve davranışlar zaman içinde dejenerasyona uğramıştır.(Kürşat Demirci,1985)Schımıdt'e göre  her politeist dinde,diğer tanrılardan önde gelen bir tek tanrı vardır.Aslında peygamberlerin vazettiği  tek tanrı inancının   insanlara  ve  nesnelere  tanrısal özellikler yüklenmesiyle  bozulduğu  açıktır.      

    Politeizme   en  yakın  örneği  Cahiliye  Araplarında  görmek  mümkündür.  Mekkeli   Müşrikler      Allah       kelimesini      "yeri   göğü    yaratan "   anlamında  kullandılar. “Bazı eski Arap şiirlerinde Allah ile beraber Lat ve  Uzza'ya  da  yemin edildikten  sonra "Allah en büyüktür. “denilir. (Mehmet Azimli,2015)      

Athanasius'un  Teslis doktrini  M.S 325  İznik Konsili'nde  Ortadoks  Hristiyanlığın imanı  olarak kabul edilir. İskenderiye'deki  Üniteryen (tevhidçi) Hristiyanların lideri  Arius  ve  iki  Libyalı  Piskopos bu doktrini reddederler.Daha sonra Ariusçu  inanca sahip İmparator 2.Konstantin (ö.361), inançlarını   sözlü  olarak nakletmekte olan  Pavlosçu  din adamlarını toplayarak  bu  nakillerin tek bir kitap olarak yazılı hale gelmesini sağlar.  (Samsatlı Pavlos , Tevhidçi Hristiyanlığın  en önemli   isimlerinden biridir.)Bu kitaba "Gerçeğin Anahtarı -The Key of Truth"adını verirler.Sonraki  asırlarda   bu kitabın bütün nüshaları imha edilmeye çalışılır. Ancak Frederic  Conybeare adlı  İngiliz  Profesör, Ermenistan'a yaptığı bir seyehat sırasında kitabın ilk  el  yazmalarından birini  bulur ve yayınlar(1898).Bu kitap sayesinde erken dönem Tevhidi Hristiyanlık hakkında çok değerli bilgilere ulaşmak mümkün  hale gelir.(Mehmet  Emin Aydınbaş,2017)                                                                                                             Yahudiliğin  kutsal kitabı Ahd-i  Atik(Eski  Ahit)'in  birçok bölümünde  "diğer tanrıların " varlığı ve gücü açıkça kabul edilmekle birlikte  en güçlüsü Yahovadır.(Israel  Shahak,2004 ).                                      

    Tek tanrı inancı tarih öncesi  (M.Ö 4000'den  önce ) toplumlarında bulanıkta olsa  görülebilmektedir. Berraklığın ilk olarak  ortaya  çıktığı  yer Mısır'dır.""M.Ö 2000'lerde Mısır'da  en yüce tanrı olarak Amon-Re'ye  ibadet ediliyordu."(Demirci,1985)   Bir Mısır ilahisinde "Kendisini diğer tanrılardan saklayan Amon tektir.Hiç kimse onu görebilmiş değildir ."ifadesi yer alır.Hz.Yusuf ile Hz.Musa  arasında bir döneme tekabül eden (M.Ö 1369-1352) Aton adlı tevhidçi  dine ait bilgiler Tel-el Amarna''da bulunmuştur.Buradaki kaya mezarlarında tek tanrı olan Aton için pek çok ilahi ve dualar kazınmıştır.(a.g.e)                                

 İran'ın eski dini olan Zerdüştlük tek tanrılı bir dindir.Tanrısı  "bilge Önder"anlamına  gelen  Ahura Mazda"dır.Kutsal kitaplarından biri olan Desatir'de "Hiç kimse ona benzemez","O herşeye hayat ve varlık verir","O yaratılmamıştır,sonlu değildir." gibi  tevhid  ifadeleri vardır.Sahabe  İran'da  bulunduğu süreçte, Zerdüşti halka  ehl-i  kitaba davrandığı gibi davranır.(A.H.Vıdyarthı-U.Ali,1994) Ayrıca  Zerdüştlüğün kutsal kitapları Zend  Avesta  ve  Desatir'de ,   aralarındaki farklılıklara rağmen, son peygamberin  geleceğiyle ilgili  Hz.Muhammed(s.a.v)'in  hayatıyla  birebir  ilişkilendirilebilecek                 haberler konusunda benzerlikler bulunur. (a.g.e)              

 Kutsal  kitaplarda daha  sonra  gelecek  peygamberlerle ilgili haberlerin  olması   kadim toplumlar  için alışılageldik bir durumdu. Özellikle son  peygamberle ilgili ayrıntılı  haberlerin, hayatı   bütün  tafsilatıyla bilinen  Hz.Muhammed (s.a.v) dışındaki  bir peygamberle karşılaştırma imkanı  yoktur.               

 Tevhid  inancı  asıl  daha ötelerde, Hindistan ve  Çin'de  çok daha açık olarak  kendini gösterir.(Demirci,1985) Hindistan'ın en eski  kutsal metni  olan  Rig -vedalarda (M.Ö1500) "Bilgeler  tek varlığı başka başka  adlandırırlar: Agni derler , Mithra  derler , Veda  derler  O'na "  "O ki hayat vermektedir, kuvvet vermektedir, gölgesi  hem  ölümdür  hem hayattır. Kimdir bu tanrı? Kurbanlar keselim şerefine..."Vedalarda  son  peygamberle  ilgili haberlerde de  daha  bir  açıklık vardır:    

*O  “narashansah “ ya da  övülendir.                                                                  

*O , barış prensi  ve  muhacirdir , düşmanlarının arasında bile emniyettedir.(Mantra , 1)     

*O , dünyaların efendisi ,bütün beşerin en iyisi  ve rehberidir. (Mantra 6 )

Rig-vedalarda   “Pracapati  “  kelimesi  , “baba  tanrı “ anlamında  olmakla birlikte , “baba “ Aramice’de  büyük ,saygın  demektir. “                                                                                                                  

             Çin’de , Taoizmde , Tao ,” herşeyin  başlangıcı ve yaratıcısıdır.” , “O ezelidir. “ ,”her yerde vardır , bilinmez.”          

Buda Gotama (M.Ö 563-483 )’nın:”Ulu  Buda  benim. Fakat  benden  sonra  Metteya  geliyor.” Sözündeki ‘ Metteya’  kelimesinin  tam karşılığı  ‘rahmet ‘ tir.Geleceği  bildirilen bir tek kişiyle ilgili bu kelimenin  bir çok doğu dilinde karşılığı vardır : Palicede ‘Metteyya ‘,Sanksritçede  ‘Maitreya ‘, Burmacada ‘Aremideia ‘, Çincede ‘Maitaliye ‘, ‘Tibetçede  ‘Maitreja ‘ , Japoncada ‘Miroku ‘.  (a.g.e)                                                    

               Batılı zihin, maddi gerçekliğe dayalı  bir hakikat algısına sahiptir. Bu zihin için hakikat , mesela  cisimlerin niçin yere  düştüğünün  bilimsel açıklamasından  öteye  geçmez..Bu  yüzden  “Tevhid  öğretisini  anlamakta çok zorluk  çekiyor  gibidirler. “(Rene Guenon, 1989) 

Hakikat ırmağı, çağlar boyunca farklı coğrafyalarda hep akıp durmuş. Hemde varacağı adresle birlikte!

Kaynakça :

1) Felsefenin  Evrimi, Prof.Dr. Macit Gökberk                       

2)Dinler Tarihinin  Meseleleri , Dr. Kürşat  Demirci

3)Dinlerin  Dejenerasyonu ,Dr. Kürşat Demirci 

4)Cahiliyeyi  Farklı  Okumak ,Prof.Dr. Mehmet  Azimli 

5)Hristiyanlıkta Tevhitten  Teslise, Mehmet  Emin  Aydınbaş

6)Yahudi  Tarihi Yahudi  Dini , Israel  Shahak 

7)Doğu  Kutsal  Metinlerinde Hz. Muhammed , A.H. Vırdyartyhı -U.Ali

8)İslam Maneviyatı ve Taoculuğa Toplu Bakış ,Rene Guenon