KARAMANDAKİ O VAKIFTA BERATLI ATAMALAR!

Balkusan Türbe Zaviyesi Vakfında 70 Yıl

Karaman ili, Ermenek ilçesi köylerinden Balkusan’da 750 yıllık bir türbe var!

Bu türbe, Karaman oğlu, merhum Mahmut Bey türbesi olup asıl kayıtlarında mamure / imaret olarak inşa edildiği yazılı olmakla bünyesinde: aşhane, mescit, medrese, Karamanoğlu ailesinin yattığı kabirlerin çatısını oluşturan türbenin yer aldığı bir külliye idi.

Bu külliyede her birimin Karamanoğlu ailesinden tevarüs eden vazifelileri vardı ve devlet bunlara berat yani izin belgesi vererek tesislerin ayakta durmasını sağlıyordu.

Şimdi 250 sene geriye giderek takip eden 70 yıl içinde bu türbede görev alan beratlı kişilerin babadan oğula atanmalarına yer veren dört belgeyi ele alıyoruz.

1764 ile 1836 arasındaki 70 yıllık dönemde Ermenek Nevahisi Balkasun mevkiinde bulunan Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi Balkasun Zaviyesi Vakfında görev alanlar:

1- Konu: Ermenek’te merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfında ölümden dolayı boş kalan göreve beratla ölenin kardeşinin atanması.

Bu konuda padişah 3. Mustafa’ya arz edilen dilekçe şöyledir:

Devletli, merhametli, inayetli efendim, sultanım hazretleri sağ olsun!

İçel sancağının Ermenek Nevahisi kazasına tabi Balkasun adlı yerde metfun bulunan Karamanoğlu Mahmut Bey vakfının evlada şart koşulmuş bulunan mütevellilik hakkından dörtte birine tasarruf ede gelmekte olan ana baba bir kardeşim Seyit Mehmet Rumeli hisarında ikamet ederken çocuksuz olarak vefatından dolayı türbe vakfındaki görevi boşa çıkmakla uhdesindeki dörtte bir tevliyeti hayatta tek kardeşi olan şahsıma beratla tevcih edilmesini arz ederim, ferman yüce padişahımızındır.

Seyit Mehmet biraderi Seyit Abdülkerim

29 c 1177 / 04 Ocak 1764/ Belge: BOA-C-EV-0377-01827-01-01

2- Konu: Ermenek’te merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfında ölümden dolayı boş kalan göreve beratla, ölenin oğlunun atanması.

Bu konuda padişah 3. Selim’e arz edilen dilekçe şöyledir:

Devletli, merhametli, inayetli efendim, sultanım hazretleri sağ olsun!

Ermenek’te bulunan merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfında tevliyetin yarısına tasarruf eden babam Mustafa’nın ölümünden

dolayı boşalan tevliyet / mütevellilik hizmetine oğlu olmam hasebiyle bana ihsan buyrulmasını arz ederim!

Emir ve ferman padişahımızındır.

Mustafa oğlu Mehmet

21 c 1200 / 22 Mart 1786 / Belge: BOA-C-EV-0219-10903-01-01

3- Konu: Ermenek’te merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfında ölümden dolayı boş kalan göreve beratla ölenin oğlunun atanması.

Bu konuda padişah 2. Mahmud’a arz edilen dilekçe şöyledir:

Devletli, merhametli, inayetli efendim, sultanım hazretleri sağ olsun!

İlim talebesinden duacınız olan ben, Ermenek’te bulunan merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfında tevliyetinin dörtte birden üçte birinin yarısıyla dörtte birden iki buçuk üçte bir hissesine tasarruf eden babam Abdülhamid’in ölümünden dolayı boşalan tevliyet / mütevellilik hizmetini oğlu olmam hasebiyle vakıf şartları icabınca bana beratla ihsan buyrulmasını arz ederim!

Emir ve ferman, devletli, merhametli, inayetli efendim, sultanım hazretlerinindir.

Vefat eden Abdülhamit oğlu Abdülbaki oğlu Mehmet

21 Şevval 1244 / 26 Nisan 1829 / Belge: BOA-C-EV-0267-13622-01-01

4- Bendelerinin arzuhalidir ki:

Evkaf-ı Hümayuna ek vakıflardan Ermenek’te bulunan merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfından almak üzere, Kur’an cüzü okuma vazifesinde bulunan Seyit Hamdi Halifenin çocuksuz olarak ölümünden dolayı boşalan bu hizmete ehil ve layık olan kardeşleri: Seyit Mustafa ve Seyit Ahmet bin Seyit Mehmet Halifelerin atanması Ermenek kazası naibi makamına havale buyrulan bu ilamında adı geçen hizmetin halen ölen kişinin uhdesinde olduğu anlaşılmakla cüz okuma vazifesinin vefat nedeniyle boş kalmasından dolayı yönetmeliklere uygun olarak işini bizzat kusursuz yapacağına inandığım iki kardeşi, görevi ihmal ettikleri takdirde bir başkasına verilmek şartıyla atama konusunda gerekli emir ve ferman padişahımızındır.

Mühür: Mehmet Seyit Habip

Yüce devletimizin duacısı bendelerinin arzıdır ki:

Ermenek’te bulunan merhum Karaman oğlu Mahmut Bey türbesi mühimmatı için kurulan Balkasun Zaviyesi Vakfından almak üzere, Kur’an cüzü okuma vazifesinde bulunan Seyit Hamdi Halifenin çocuksuz olarak ölümünden dolayı boşalan bu hizmete ehil ve layık olan

kardeşleri: Seyit Mustafa ve Seyit Ahmet bin Seyit Mehmet Halifelerin bir beratla atanıp ortak olarak boş kalan cüzhanlık vazifesini deruhte etmeleri için yüce padişahımızdan emir ve fermanı muhtevi bir berat ihsanını arz ve dua ederiz.

5 Rebiyülahir 1252 / 22 Eylül 1836 / Belge: BOA-C-EV-0142-07055-01-01

Yüce Devletimizin duacısı Ermenek Kadısı Mustafa

Bu dört belgeden çıkan sonuçlar:

1- O dönem aralığında bugünkü Balkusan köyünün olduğu yerde bir köy yoktur. Zira belgelerin hepsinde Balkasun köyü demeyip Balkasun mevkii denmektedir. Ayrıca 1650 yılında Evliya Çelebi Ermenek’ten Karamana giderken Kamış boğazı üzerinden İhsaniye’ye geçiyor, Balkusan’da o tarihlerde bir köy olsaydı büyük ihtimalle bu güzergâhı tercih ederdi.

2- Balkusanda adı “Karaman oğlu Mahmut Bey Türbesi Balkasun Zaviyesi Vakfı” olan bir kuruluş vardır.

3- Bu kuruluşun Ermenek ve diğer Aladağ bölgelerinde giderleri için aidat aktarmakla yükümlü birçok vakıf yer almaktadır. Bu husustaki geniş bilgi: 1845 Ermenek ve Köyleri Hane Mal Varlıkları kitabımızın Balkusan Özel bölümünde geniş olarak yer almaktadır.

3- “Karaman oğlu Mahmut Bey Türbesi Balkasun Zaviyesi Vakfında” hiç ara verilmeksizin her gün Kur’an-ı kerimden hatim için cüz okunmaktadır, bu da bir Cüz-han yani cüz okuyucu görevlinin babadan oğula vakfı koyanın neslinden görev almasından anlaşılmaktadır.

4- Bu tarihte de Balkusan mevkiinde oturan yoktur. Karamanoğlu ailesi İstanbul’a sürgüne gönderildiğinden birinci belgede de görüldüğü gibi Balkusan Türbe Vakfı Zaviyesi mütevellileri Rumeli Hisarında ikamet ediyorlar, muhtemelen burada bir müstahdeme işlerini gördürüyorlardı.

5- Cüz-hanlık / günde beş vakit namazlardan önce veya sonra türbede yatanlar ve Müslümanlardan vefat edenlerin ruhları için Kur’an’dan bir cüz okuma görevi bizzat vakıf kurucusu evladından olan zatın kendisince yapılacağından ihmal ve tembellik gösterilmesi durumunda başkasının atanması yolu açıktır.

(Belgelerin numarası altlarında verilmiştir, aslını talep eden akademik arkadaşlara gönderebilirim)

Mükremin KIZILCA