AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARAR ÖRNEKLERİ

 

EK-1

1.       AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ İLE İLGİLİ KARARLAR

·        Lawless Davası - İrlanda,

§  Tarih ve seri no       : 01.07.1961, seri no: A-3

§  Dava konusu          : Yargıç önüne çıkarılmadan 5 ay süreyle gözaltında tutulma, kişi özgürlüğü, olağanüstü durum ve hakları kötüye kullanma yasağı,

§  İddia                          : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ( AİHS )  ilgili maddelerinin              ( mad. 5,6,7,15 ve 17 ) ihlali,

§  Karar                                    : Mahkeme İrlanda Hükümeti’nin sözleşmenin tarafı olarak yükümlülüğünü (mad. 13-1 ) yerine getirdiği sonucuna varmış, sözleşmeye aykırılık ( mad. 5,6,7 ) iddialarını kabul etmemiş ve sanık G. R. Lawless’in tazminat isteğinin reddine KARAR vermiştir.

·        Wemhoff Davası - Almanya,

§  Tarih ve seri no       : 16.5.1968, seri no : A-7

§  Dava konusu          : Emniyeti suistimal ve sahtecilik suçlarını işlediğinden kuşkulanılan Wemhoff’un 3 yıl 5 ay süreyle tutuklu kalması,

§  İddia                                     : Sözleşmenin 5/3 ve 6/1 maddelerinin ihlali,

§  Karar                         : Mahkeme Federal Almanya Hükümeti’nin sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerine aykırı uygulama yapmadığına KARAR vererek, K. H. Wemhoff’un tazminat talebini reddetmiştir.

·        Handsıde Davası – Birleşik Krallık,

§  Tarih ve seri no       : 07.12.1976, seri no : A - 24

§  Dava konusu          : Cinsel bilgileri de içeren , eğitim amaçlı bir kitaba, yargı kararı ile el konulması, yayıncıya para cezası verilmesi ve kitapların imha edilmesi,

§  İddia                          : Sözleşmenin ( mad. 10, 14 ve 18 ) ilgili maddeleri ve 01 nolu Protokol’un ihlali,

§  Karar                         : Mahkeme sözleşme ve protokole aykırılık bulunmadığına KARAR vermiştir.

·        İrlanda Davası- Birleşik Krallık,

§  Tarih ve seri no       : 18.01.1978, seri no : A - 25

§  Dava konusu          : İngiltere tarafından İRA üyelerine sorguda uygulanan usuller ve yargısız uzun süreli tutma,

§  İddia                          : Uygulamanın sözleşmede yer alan işkence, kötü muamele, adil yargılama ve ayırımcılık yasağı maddelerine (mad. 3, 5, 6 ) aykırılık,

§  Karar                         : Mahkeme yargılama sonunda, sorgulamada uygulanan “ beş teknik “ yönteminin insanlık dışı ve onur kırıcı olduğuna, diğer maddeler yönünden aykırılık bulunmadığına KARAR vermiştir.

·        Klass ve Diğerleri Davası – Almanya

§  Tarih ve seri no       : 06.09.1978, seri no . A - 28

§  Dava konusu          : Postaların açılması ve telefonların dinlenmesi yoluyla kişiler hakkında gizli gözetim yapılması,

§  İddia                          : Yasa ve uygulamaları ile sözleşme hükümlerinin (mad. 8, 25 ) ihlal edilmesi,

§  Karar                         : Mahkeme oybirliği ile yasa ve uygulamaların sözleşmeye aykırı olmadığına karar vermiştir.

·        Fox, Campbell ve Hartley Davası – İngiltere

§  Tarih ve seri no       : 30.08.1990, seri no : A -182

§  Dava konusu          : Terör faaliyetlerinden hüküm giymiş ve cezalarını çekmiş olan kişilerin yeni terör eylemlerinden kuşkulanarak polis tarafından 44 ve 30 saat süreyle tutulması,

§  İddia                          : Uygulamanın kişi özgürlüğü başta olmak üzere, sözleşme hükümlerine (mad. 5 / 1- 2- 4- 5 ve 13) aykırılığı,

§  Karar                                    : Yargılama sonunda , sözleşmenin 5 / 1 ve 5 / 5 maddelerinin ihlal edildiği, diğer maddelere aykırılık olmadığı ve adil bir karşılık ödenmesi konusunun saklı tutulması KARARI verildi.

·        Demicoli Davası – Malta

§  Tarih ve seri no       : 27.08.1991, seri no. A - 210

§  Dava konusu          : Milletvekillerini mizah dergisinde hicveden gazetecinin meclis tarafından para cezasına çarptırılması,

§  İddia                          : Uygulama ile sözleşme hükümlerinin (mad. 6 / 1 –2) ihlali,

§  Karar                                    : Yargılama sonunda, uygulamanın mad. 6 / 1’e aykırı olduğuna, davalı devletin başvurucuya 5000 Malta Lireti ödemesine, adil bir karşılık talebinin reddine KARAR verilmiştir.

·        Castells Davası – İspanya

§  Tarih ve Seri no      : 23.04.1992, seri no : A - 236

§  Dava konusu          :Senatör Castells’in yayınladığı makale ile hükümetin tahkir edildiği gerekçesi ile dokunulmazlığının kaldırılması ve hapis cezasına çarptırılması,

§  İddia                          : Uygulama ile sözleşmenin ifade özgürlüğü  maddesinin ihlal edildiği,

§  Karar                         : Mahkemece yapılan yargılama sonunda, sözleşmenin 10 ncu maddesinin ihlal edildiğine, hükümetin başvurucuya 3 ay içinde 3 milyon Peseta tazminat ödemesine KARAR verilmiştir.

·        Tomasi Davası – Fransa

§  Tarih ve seri no       : 27.08.1992, seri no : A - 241

§  Dava konusu          : Parti üyesi olan Tomasi’nin terör eylemine karıştığı iddiası  ile olaydan bir yıl sonra gözaltına alınması ve beratına kadar 5 yıl 7 ay tutuklu kalması, kötü muamele görmesi ve şikayetinin 5 yıl sonra karara bağlanması,

§  İddia                          : Sözleşmenin kişi özgürlüğü, işkence ve adil yargılama  hükümlerine ( mad. 3, 5 / 3, 6 / 1 ) aykırılık,

§  Karar                         : Mahkeme, sözleşmenin ilgili maddelerinin ihlal edildiğine, başvurucuya bir milyon Fransız Frangı ödenmesine karar vermiştir.

·        Mccann ve Diğerleri Davası – İngiltere

§  Tarih ve seri no       : 27.09.1995, seri no : A - 24

§  Dava konusu          : Cebelitarık’da bombalı terör eylemi planlayan 3 IRA üyesinin İngiliz SAS askerleri tarafından öldürülmesi,

§  İddia                          : Operasyon ile sözleşmenin yaşama hakkı (mad. 2) hükmünün ihlal edildiği,

§  Karar                         : Yargılama sonunda yaşama hakkının ihlal edildiği, başvuruculara İngiliz Hükümetinin 38700 Pound ödemesine, diğer tazminat taleplerinin reddine KARAR verilmiştir.

·        Golder Davası- İngiltere

§  Tarih ve seri no       : 21.02.1975, seri no : A-18

§  Dava konusu          : Mahkum Golder’in avukatı ile görüşmek için yaptığı izin talebinin reddilmesi

§  İddia                          : Sözleşmenin 6/1 maddesinin ihlali

§  Karar                         : Mahkeme uygulamanın sözleşmenin aykırı olmadığına karar vermiştir.

·        Sunday Times Davası- İngiltere

§  Tarih ve seri no       : 26.04.1979, seri no : A-30

§  Dava konusu          : Sakat doğumlara neden olan bir ilaçla ilgili mahkeme sürerken, gazetede bu konuda makale yayınlanmasının engellenmesi,

§  İddia                          : Sözleşmenin ifade özgürlüğü ilkesinin ihlali

§  Karar                         : Mahkeme sözleşmenin 10 ncu maddesine aykırırlık bulunduğuna, diğer maddelere aykırırlık olmadığına ve tarafların 3 ay içinde aykırılık ile ilgili bir anlaşmaya varmaları ve mahkemeye bildirmelerine karar verilmiştir.

 

2.       TÜRKİYE İLE İLGİLİ DAVALAR

·        Akkuş Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 09.07.1997, seri no : 60 / 1996 / 679 / 869

§  Dava konusu          : Devlet Su İşleri tarafından, Altınkaya Barajı için Bayan Akkuş ve kocasına ait arazinin istimlak edilmesi,

§  İddia                          : Kamulaştırma için ek tazminat ödemesinde gecikilmesi nedeniyle mülkiyet hakkının ( 1 nolu Protokol mad. 1 ) ihlal edilmesi,

§  Karar                         :  Mahkeme mülkiyet hakkının ihlal edildiğine, Türk Hükümeti’nin başvurucuya maddi ve manevi tazminat olarak 5000 ABD Doları ödemesine, diğer taleplerin reddine KARAR vermiştir.

·        Aydın Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 25.09.1997, seri no : 57 / 1996 / 676 / 866

§  Dava konusu          : Bayan Şükran Aydın’ın Derik ilçesinde gözaltına alınması, gözaltında iken tecavüz ve kötü muameleye maruz kalması,

§  İddia                          : Maruz kalınan muamele ile sözleşmenin 3 üncü maddesinin ihlal edildiği,

§  Karar                         : Yargılama sonunda, sözleşmenin 3 ve 13 üncü maddelerinin ihlal edildiğine, başvurucuya davalı devletin  manevi tazminat ödemesine KARAR verilmiştir.

·        Kalaç Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 01.07.1997, seri no : 61 / 1996 / 680 / 870

§  Dava konusu          : Askeri Mahkeme yargıcı olan Bay Kalaç’ın , Yüksek Askeri Şura kararı ile disiplinsizlik nedeniyle zorunlu olarak emekli edilmesi,

§  İddia                          : Başvurucunun dini inançları nedeniyle hakimlik görevinden alındığı, bu uygulamanın sözleşmenin 9 ucu maddesine aykırılığı,

§  Karar                         : Mahkeme zorunlu emeklilik işlemine dinin açıklanma şeklinin neden olmadığına, böylece sözleşmenin ihlal edilmediğine KARAR vermiştir.

·        Menteş Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 28.11.1997, seri no : 58 / 1996 / 677 / 867

§  Dava konusu          : Başvurucuların evlerinin 1993 yılında operasyonlar sırasında güvenlik güçleri tarafından yıkılması ve köylerinden kovulmaları,

§  İddia                          :  İddia edilen uygulamalarla sözleşmenin özel ve aile yaşamına saygı hükümlerinin ihlal edildiği,

§  Karar                         :  Mahkeme, sözleşmenin 8 ve 13 üncü maddelerinin ihlal edildiğine, diğer maddelerin ihlal edilmediğine, başvuruculara harcama ve masrafların ödenmesine, tarafların 3 ay içinde anlaşmaya varırlarsa divana bildirmelerine, diğer işlemlerin saklı tutulmasına KARAR verilmiştir.

·        Sakık ve Diğerleri Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 26.11.1997, seri no : 87 / 1996 / 706 / 898

§  Dava konusu          : Başvurucuların polis nezaretinde tutulmaları, avukat yardımı alamamaları, yargılamanın adi ve tarafsız olmadığı,

§  İddialar                     : Bu uygulamalarla sözleşme hükümlerinin (mad. 5,6,10) ihlal edildiği,

§  Karar                         : Mahkeme sözleşmenin 5 / 3-4-5 maddesinin ihlal edildiğine, diğer iddiaların reddine, başvuruculara manevi tazminat ve masrafların davalı devletçe ödenmesine KARAR verilmiştir.

·        Sur Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 03.10.1997, seri no : 137 / 1996 / 756 / 955

§  Dava konusu          : Kuyumcu Bay Sur’un gözaltına alınması, tutukluyken kötü muamele yapılması, yeterli bir yerel çözüm bulamaması,

§  İddialar                     : Bu uygulama ile sözleşmenin 3 ve 13 ücü maddelerinin ihlal edilmesi,

§  Karar                         : Mahkeme, 3 üncü madde ihlalinin kabulüne, diğer iddiaların reddine KARAR verdi. Taraflar arasında dostça çözüm sağlandı ve dava mahkeme listesinden düşüldü.

·        Zana Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 25.11.1997, seri no : 69 / 1996 / 688 / 880

§  Dava konusu          : Bay Mehdi Zana’nın, ceza yargılamasının uzunluğu, adil yargılamadan yoksunluğu, düşünce ve ifade özgürlüğüne müdahale edimesi,

§  İddialar                     : Bu uygulamalarla sözleşmenin (mad. 6, 9, 10 ) ihlal edilmesi,

§  Karar                         :Sözleşmenin ihlal edildiğine, diğer iddiaların reddine, başvurucuya tazminat ödenmesine KARAR vermiştir.

·        Erdagöz Davası – Türkiye

§  Tarih ve seri no       : 22.09.1997, seri no : 127 / 945 / 746

§  Dava konusu          : Bay Erdagöz’ün polis karakolunda kötü muamele görmesi ve uzun süre tutuklu kalması,

§  İddialar                     : Bu uygulama ile sözleşmenin 3 ve 5 / 1 maddelerinin ihlal edildiği ,

§  Karar                         : Mahkeme uygulama ile sözleşme maddelerinin ihlal edilmediğine KARAR vermiştir.                                     

Avukat Naci SÖZEN

             ALDIKAÇTI, Orhan,  “ Hukuk Kurultayı – 2000  Sunuşu.”, Ankara , Ocak 2000

   

            BATUM, Süheyl, İnsan Haklarının Mahiyeti ve Türkiye, İstanbul , Haziran 1996

 

            BİLGE,  Suat,   İnsan Hakları El Kitabı, Ankara ,  Mayıs 1991

 

            DOĞRU, Osman, Avrupa İnsan Hak. Mah. Kararları, Ankara, Nisan 1999

 

KABAOĞLU, İbrahim, “Hukuk Kurultayı – 2000  Sunuşu”, Ankara , Ocak 2000

 

            ÖZDEN, Yekta Güngör, “Hukuk Kurultayı–2000 Sunuşu”, Ankara , Ocak 2000

 

            REİSOĞLU, Sefa, “ İnsan Hakları Konferans Metni.” , Ankara , Ekim 1998

 

            TİFTİKCİ, Mehmet, “ Atatürk ve Hukuk “ , Ankara, Nisan 1999

 

            TORTOP, Nuri, İnsan Hakları Yıllığı, Ankara, Nisan 1990

 

            Ana Britanica Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt – 16, İstanbul, 1994

 

            İnsan Hakları Mahkemesinin Kararları, Adalet Bakanliği Yay. Ankara, 1998

 

            İnsan Hakları ve Yargı, Adalet Bakanlığı Yay. Ankara, 1998