ERMENEK’İ TANIYALIM

İli : KARAMAN

İlçesi : Ermenek

Kaymakam : Hacı Kerim MERAL

Belediye Başkanı: Attila ZORLU

Rakım,ortalama: 1250 m

İle uzaklığı : 156 km

İlçe nüfusu : 27.843

Yüzölçümü :  1645 km

Ermenek,  doğusunda Mersin’in  Mut,  güneyinde Gülnar ve Anamur ilçeleri,  batısında Karaman’ın Sarıveliler, kuzeybatısında Başyayla ilçeleri ile kuzeyinde Karaman merkez köylerinin sınırları ile çevrili 1645 kilometre kare toprağı ve 31 Aralık 2022 kayıtlarına  göre köyleri ile birlikte  27.843 nüfuslu bir ilçedir. Bulunduğu Taşeli Platosu, Türkiye’nin nüfus yönünden en tenha yerlerinden biridir. Yörede kilometre kareye düşen insan sayısı yaklaşık 22 kişi düşerken Ermenek’te  bu sayı 17 kişiye inmektedir. Türkiye ortalaması 102, Karaman il ortalaması ise 28 kişidir.

 Dağlık, ormanlık sarp kayaların bulunduğu bir platoda doğal kayalıklarla çevrili bir kalenin önünde kurulmuş tarihi derinliği olan bir ilçedir.

İlçe topraklarının  tam ortasından Göksu’nun güney kolu olan Ermenek Çayı üzerinde Türkiye’nin 4. Büyük Baraj Gölü olan Ermenek Barajı ve HES’ i vardır.

Hititler, Romalılar, Bizanslılar, Anadolu Selçukluları, Karaman Beyliği, Osmanlılar ve Cumhuriyet Dönemi’nde süre gelen zengin bir tarihi vardır. Adını, Romalı general  Germancius’tan aldığı rivayet edilir. Germancius’a izafeten  önceleri   Germanikopolis,  Ermenak, bilahare Ermenek olmuştur.

Bizans Dönemi’nde Dağlık Kilikya’nın en önemli merkezidir. Dekapolis’in başkenti Germanikupolis’tiir. Kendisi bir Taşeil çocuğu olan İmparator Zenon ( Elmayurdu/ Büyükkarapınar ) zamanında başkent Dekapolis ve diğer kentler, Titiupolis, Domitopolis, Zenonopolis, Neapolis, Lassasis Eirenupolis Diokaisareia, Daliasndos, Klaudipolis, …  gibi kentler  ve yolları büyük imar görmüştür. ( 1 )

Taşeli Yöresi ( Ermenek- Sarıveliler -Başyayla ), tarih boyunca deniz tarafından gelen korsanlara ve Ova’dan gelen tehlikeler karşı insanların doğal bir sığınak alanı olmuştur.

Yöre insanının karakterine, zamanla zor coğrafi şartlar ve beşeri münasebetler damgasını vurmuş,   denizden ve kuzeyden (ovadan ) gelen düşman saldırılarına karşı kendini koruma güdüsü geliştirerek, buyruk altında yaşamasını sevmeyen, müstakil yaşamaya alışmış, kavgacı, itaatsiz,  idaresi zor olan insan yapısı ortaya çıkmıştır. ( 2) Taşeli Yöresi’nin büyük bir kısmını kapsayan İzavriya ( İsauria )halkı Hristiyanlığın ilk yıllarında da bu yöreyi sığınak olarak kullanmıştır.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin büyük hükümdarı  Sultan II. Kılıç Arslan zamanında Çukurova Ermenileri ile savaşılarak Sınırlar Silifke’ye kadar genişletirler ( 1178 ).  II. Kılıç Arslan  zamanında Türkistan’dan gelen yüz binlerce Türk göçmeni Anadolu’ya yerleştirilir..

Oğuzların Afşar boyundan olan Karamanoğulları Anadolu Selçuklu  Sultanı I. Alaeddin Keykubâd tarafından Ermenek ve Çevresi’ne yerleştirildiğinde ( 1228 ) Karaman oymağının başında bulunan Nûre Sûfî  Taşeli Yöresi Hristiyanları ile savaşarak topraklarını genişletti. Ölümünden sonra beyliğin başına Kerimüddin Karaman geçti ( 1256 ). Beylik bu tarihte kuruldu. Karaman Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Şemseddin Mehmet geçti. Her yıl Selçuklulara verdiği vergiyi kesti. Zamanla Selçuklulara ve  Moğollara karşı mücadele etti. Konya’yı ele geçirdi. Gıyaseddin Siyavuşu hükümdar yaptı. Resmi yazışmaların Türkçe olmasını bir fermanla ilan etti ( 13 Mayıs 1277 ). Mehmet Bey’in buyruğu üzerine 1997’den beri her yıl Ermenek Balkusan’da Türk Dil Bayramı etkinlikleri törenle kutlanır.

XII. ve XIII. Yüz yıllarda Moğol baskıları ve Haçlı Seferleri  Taşeli Yönesi’nde yaşayan Hristiyanları ve iç kesimlerde yaşayan Türkleri de olumsuz olarak  etkilemiştir. Yöre halkının yaşam şartlarını güçleştirmiştir.

Anadolu Selçukluların zayıflaması ile Anadolu Türk Birliğini kurmak için mücadele eden Karaman ve Osmanlı Beyliği arasındaki mücadelede Osmanlı Beyliği Fatih Dönemi’nde Rum Ahmet Paşa ve sonra Gedik  Ahmet Paşa tarafından gönderilen kuvvetler karşısında  Karaman Beylerinden  olan Pir Ahmet Mennan  Kalesi’ne sığınmış, orda savaşırken öldüğü  ya da öldürüldüğü sanılmaktadır ( 1472 ). Son Karaman Beyi Kasım Bey’in  1483 yılında ölmesi ile Beylik tamamen Osmanlı egemenliğine girmiştir.

Karaman Beyliği Dönemi’nde Ermenek ve çevresinde, toplumsal ihtiyaçları karşılayan  çok sayıda cami, mescit, medrese, zaviye, hamam,  köprü, çeşme yapılmış,   kurumları yaşatmak  ve süreklilik kazandırmak için çok sayıda vakıflar kurulmuştur.

Ermenek 1530’lu yıllarda Karaman Eyaleti’ne bağlı İÇ-İL ‘in sancak merkezidir. 1864 yılında ülke yönetiminde yeni bir takım düzenlemeler yapıldı. Bu düzenlemeye göre taşra yönetim birimleri  vilayet, liva (sancak ), kaza, köy diye birimlere ayrıldı.1871’de köy ile kaza arasına nahiye yeni bir yönetim birimi olarak girdi.  Nahiyelerin statüleri sona erinceye kadar Kazancı, Tepebaşı ve Göktepe Ermenek ilçesinin nahiyeleri olarak işlevini sürdürdü.

1845 yılında İçel Sancak merkezi olmuştur. 1871 yılında sancak merkezi Silifke’ye taşınmış. Ermenek 1910-1915 yıllarında Konya iline bağlanmış, 1915’te tekrar İçel Sancak merkezine, 1919 yılında da ise tekrar Konya iline bağlanmıştır. Ermenek ilçesi, 1989 yılında Karaman il olması ile Karaman’a bağlı bir ilçe hâline gelirken Ermenek’e bağlı Başyayla ve Sarıveliler belediye merkezleri de ilçe statüsüne getirilmiştir

Kurtuluş Savaşı Dönemi’nde 1920’de çıkan isyanlardan bir tanesi de  Bozkır Delibaş isyanıdır. Aslan Mehmet adındaki eşkıyanın Ermenek köylerindeki uzantıları  Ermenek’i basmışlar ve şehir halkına özellikle varlıklı kesime dehşet saçan korkular yaşatmışlardır. Şehrin akıllı yöneticileri şehri basmadan isyancıları bir Nasihat Heyeti göndererek Dindebol (Katranılı) yakınlarında oyalamışlar ve onlarla anlaşma yoluna gitmişlerdir. Bu anlaşma sürecinde Konya telgraf hattı kesildiğinden  Silifke’ye jandarma güçlerine haber verilmiş ve Ermenek kentinde ciddi anlamda çatışma yaşanırken isyancılar tepelenmiş ve başı Ermenek Hükûmet Konağı  önünde Ankara’nın talimatı doğrultusunda idam edilmiştir.

15.09.1934 yılında Belediye Başkanı Hami Koçaş’ın önderliğinde, Ermenek’e HES kurulmuş ve Türkiye’nin Tarsus ve Akşehir’den sonra elektriğe kavuşan üçüncü ilçesi olmuştur.

Geçen yüz yılın başında hayvancılık ve hayvan ürünleri ve el sanatları ve rençperlikle geçimini sağlayan Ermenek halkı, günümüzde,  çok küçük çapta meyvecilik (elma, kiraz, ceviz ) , sebzecilik, ticaret, nakliye, madencilik, çok az sayıda küçükbaş ve büyükbaş hayvancılığı gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.

Ermenek’te küçük ölçekte çalışan iki tane özgün helva üretme atelyesi, iki adet zeytinyağı ve bir adet de meyve kurutma fabrikası vardır.

Son yıllarda otelleriyle ve baraj gölü ile de ünlenen Ermenek, turizm bakımından gezilip görülmek istenen yerler arasına girdiği söylenebilir. 

 

Ermenek ilçesinin köyleri, eski adları ile birlikte verilmiştir:

Günümüzde Ermenek ilçesine bağlı  merkez hariç iki belde Güneyyurt ve Kazancı beldeleri ile birlikte (26 ) köyü vardır: Ağaççatı (Çimene), Ardıçkaya (Nadire ), Aşağı Çağlar ( Aşağı İzvit ), Balkusan , Boyalık, Çamlıca (Muğallar ), Çavuş,  Elmayurdu (İznebol ), Esikce, Evsin (İmsi ), Gökçekent ( Akmanastır ), Gökçeseki, Görmeli (Üçbölük ), İkizçınar  (İerenepolis ), Katranlı (Dindebol ), Kayaönü ( Ezvendi ), Olukpınar (Kopukoluk ) , Pamuklu ( Cenne ), Pınarönü (Eresiller ),Sarıvadi,  Tepebaşı (Halimiye ),Yalındal ( Arnava ), Yaylapazarı ( Zeyve ), Yerbağ ( Güzve ), Yeşilköy (Gürmün ) ve Yukarı Çağlar (Yukarı İzvit). Çatalbadem Kazancı’nın bir mahallesi olmuş ve köy sayısı 26’ya inmiştir. 21.01.22023

 

*Şimşek, Hasan , Köyüm Büyükkarapınar,287

** a.g.e.s.286

NOT: Dip not olarak verdiğimi kitabı 2008-2010 yılları arasında yazdım 452 sayfadır. Ermenek’teki bütün kuramlarda ve okullarda vardır. İsmen kaynak olarak kullanmaları için ücretsiz olarak gönderilmiştir.  Ağırlık Büyük Karapınar olmakla birlikte Taşeli coğrafyası,  tarihi ve kültürü de çok geniş olarak yakından uzağa doğru her yönü ile işlenmiştir.

Hasan ŞİMŞEK

Em. Öğretmen, Yayıncı-Yazar

Halkla ilişkiler Uzmanı

 simsek1945@yahoo.com,